KINDEREN MET SEPSIS
Home > Alles over sepsis > Kinderen met sepsis
Ook kinderen kunnen een sepsis ontwikkelen. Dat geldt voor (hele) jonge kinderen maar ook voor oudere kinderen en tieners. Sepsis wordt altijd vooraf gegaan door een infectie. Maar lang niet altijd weet je op dat moment dat je kind een infectie onder de leden heeft. Het is dus belangrijk alert te zijn op bepaalde signalen. Vaak gaat een sepsis bij kinderen met (hoge) koorts gepaard, maar niet altijd. Het kan ook zijn dat uw kind heel koud aanvoelt en ondertemperatuur heeft.
Zie hieronder de vroege symptomen van sepsis bij kinderen. Voor snelle informatie, zie: ‘Mijn kind heeft (misschien) een sepsis’. Zie hier voor aanvullende informatie bij opname in het ziekenhuis, en ontslag.
Ook de informatie op de website van Thuisarts, bij ‘Koorts bij kinderen‘ en ‘Ziek kind‘ biedt heldere informatie.
Behalve de vroege signalen van sepsis bij kinderen, komen op deze pagina ook de gevolgen aan bod. Maar daarnaast is er ook aandacht voor nieuws en ontwikkelingen. Zo was in juni 2021 de Richtlijn Sepsis bij Kinderen klaar, een belangrijke mijlpaal.
Nieuw (2024) is de folder die door Stichting Zorgeloos naar School werd ontwikkeld, waarin ook kinderen met restklachten na sepsis (Post Sepsis Syndroom) worden genoemd (zie de ondertitel). De folder bevat zeer nuttige tips en informatie om aan school aan te reiken. Zie de link naar deze folder.
Snelle links
Restklachten bij kinderen na sepsis
Zie deze presentatie van een door Sepsis en daarna in 2019/begin 2020 gehouden enquête onder ouders van wie het kind een sepsis doormaakte. Het geeft een goed overzicht van de klachten die mogelijk kunnen optreden, inclusief een verhaal van een tiener die een sepsis doormaakte.
Belangrijk om te weten is dat ook bij kinderen die niet op de IC lagen, restklachten kunnen optreden. Die kunnen liggen op het fysieke vlak, maar ook op het mentale vlak (angsten, slaapproblemen), het neurocognitieve vlak (problemen met de concentratie, moeite met leren, etc.) of het sociale vlak. Maar misschien herstelt uw kind snel en heeft het weinig klachten.
Dat verschilt per kind. In ieder geval is het van belang dat uw kind door de kinderarts op de poli wordt teruggezien. Loopt uw kind pas in latere instantie, na een paar maanden, tegen problemen aan (zoals vermoeidheid, moeite om mee te komen op school, angsten, pijnklachten, etc.) aarzel dan niet om alsnog een afspraak te maken met de kinderarts. Lag uw kind op de IC, dan is er een ‘follow-up protocol’, volgens een richtlijn van de NVK (de Nederlandse Vereniging voor Kindergeneeskunde), zie hier. Voor kinderen die niet op de IC lagen is er (nog) geen ‘follow-up protocol’ maar er is wel een Richtlijn ‘Sepsis bij kinderen’ ontwikkeld, waarin aandacht wordt besteed aan alertheid op eventuele restkllachten. U vindt de richtlijn onderaan deze pagina.
Video Sepsis Alliance over sepsis bij kinderen
In deze video van de Sepsis Alliance zijn ouders en kinderen aan het woord over hun sepsis-ervaring en het belang van tijdige herkenning. Ook worden de alarmsignalen genoemd.
Presentaties Sepsis Alliance e.a.
In deze presentatie, van de Sepsis Alliance, geven Amerikaanse kinderartsen inzicht in het herstel van sepsis bij kinderen, hoe ziet dat eruit, en ook: in welke mate wordt er door de huisarts aandacht besteed aan kinderen na een sepsis? Ook de moeder van Zachary die een sepsis doormaakte, deelt in een aantal dia’s haar ervaring. Zie de presentatie.
Op het Spotlight World Sepsis Congress 2020 werd ook een waardevolle presentatie gegeven. Vanaf 54 min. 36 vindt u de lezing van Rana Sharara-Chami – ‘Pediatric Sepsis: Guidelines and More’ met informatie over hoe sepsis bij kinderen behandeld wordt en hoe vaak het vóórkomt in de wereld.
SepsisNet
Deze nieuwe website, die met steun van het ministerie van VWS werd gelanceerd op 11 september 2020, wil de bewustwording rond sepsis stimuleren. Het wil burgers en professionals beter bekend maken met de vroege signalen van sepsis. Want het is belangrijk dat zodat sepsis beter en eerder herkend wordt.
Daarnaast wil SepsisNet ook initiatieven,onderzoek en kennis bundelen om de sepsis(na)zorg te verbeteren. Op de website staan ook diverse ervaringsverhalen te lezen, waaronder ook een verhaal van een moeder van wie de tienerdochter een sepsis doormaakte.
Ga direct via deze link naar de website van SepsisNet.
Onderzoek naar behandeling met vitamine C
Dit onderzoek werd uitgevoerd in het H. Lurie Children’s Hospital of Chicago, tussen januari 2014 en februari 2019. 43 kinderen ontvingen de HAT therapie (hydrocortisone, Ascorbic Acid = vitamine C en Thiamine = vitamine B1), 181 kinderen ontvingen ‘alleen hydrocortison’- therapie en 333 kinderen ontvingen geen van deze therapieën. De 43 kinderen die de HAT-therapie ondergingen werden gematched met 43 vergelijkbare kinderen uit de groep die ‘alleen hydrocortison’-therapie ontving, resp. de groep die geen van deze therapieën ontving. De mortaliteit bleek in de ‘HAT-groep’ bij 30 dagen 9% te zijn t.o.v. 28 % in de beide contrôlegroepen. Bij 90 dagen was dit 14% t.o.v. resp. 33 en 35 % in de boven genoemde andere groepen. Een groot verschil in mortaliteit dus. Lees hier de samenvatting van de conclusies zoals gepubliceerd in het Critical Care Medicine in januari 2020. Bron: “Hydrocortisone–Ascorbic Acid–Thiamine Use Associated with Lower Mortality in Pediatric Septic Shock.” American Journal of Respiratory and Critical Care Medicine, 201(7), pp. 863–867.
Vroege herkenning: waarschuwingssysteem PEWS
Vroege herkenning van sepsis is ook bij kinderen essentiëel.
Omdat het tijdig herkennen en vroeg opstarten van de behandeling bij sepsis zo belangrijk is voor de overlevingskansen en voor het voorkomen en beperken van schade, zijn er in vele ziekenhuizen zogenaamde ‘waarschuwingssystemen’ ingevoerd. Op de kinderafdelingen in ziekenhuizen wordt bijvoorbeeld gewerkt met PEWS, dit is de afkorting van het Engelse woord Pediatric Early Warning System (kort gezegd: waarschuwingssysteem voor de medische zorg bij kinderen). In dit systeem worden niet alleen de ‘vitale functies’ (hartslag, ademhaling, bloeddruk, etc.) meegenomen in de beoordeling van de ernst en risico’s van de situatie, maar ook het ‘niet pluis-gevoel’ van professionals én ouders.
Overigens hebben de diverse ziekenhuizen ook weer hun eigen, afgeleide score-systemen ontworpen. Op de website van het Veiligheids Management Systeem staat beschreven hoe één en ander in de praktijk kan worden opgezet (met als voorbeeld een beschrijving van de invoering in het Radboud UMC). Zie ook het artikel van Kind & Ziekenhuis.
Zie ook het artikel van Kind & Ziekenhuis
Gesprekken zijn gaande om tot meer eenduidigheid te komen. Zie ook het artikel in het tijdschrift voor Praktische Pediatrie: De PEWS en veilige(re) zorg in Nederland. In Engeland heeft men zeer uitgebreide ‘programma’s’ om sepsis bij kinderen zo vroeg mogelijk vast te stellen, zie bij ‘Suspected sepsis: recognition, diagnosis and early management’ van de NICE, dit gaat over kinderen onder de 16 jaar (National Institute for Health and Care Excellence). Overigens hebben de diverse ziekenhuizen ook weer hun eigen, afgeleide score-systemen ontworpen.
Goed nieuws is dat er momenteel in Nederland onderzoek gedaan wordt om tot 1 waarschuwingssysteem voor ‘vitaal bedreigde’ kinderen te komen, waarin ook het ‘niet-pluis-gevoel’ (van hulpverleners én ouders) zeker een plek krijgt. Dit onderzoek is gebundeld in het project ‘DutchPews, zie de website. ‘Vitaal bedreigd’ wil zeggen dat de belangrijke lichaamsfuncties als ademhaling, bloedsomloop, etc. gevaar lopen. Hoe eerder dit wordt gezien, hoe beter de overlevingskans.
Voorkoming lijnsepsis bij kinderen: aanbevelingen 2020
Soms zijn kinderen door een aandoening afhankelijk van een permanent infuus (een ‘lijn’). De protocollen om lijnsepsis te voorkomen zijn echter niet in alle ziekenhuisen gelijk, evenals de instructies aan de ouders als het kind naar huis gaat. De Nederlandse Vereniging voor Kindergeneeskunde signaleerde dit, samen met de Inspectie voor Jeugd en Gezondheid. Zij lieten door het NIVEL een onderzoek uitvoeren. Daar kwamen najaar 2020 concrete aanbevelingen uit voort, lees ze hier. O.a. wordt als aanbeveling genoemd: ‘betrekken van ouders bij de vroege herkenning van sepsis’. Zie voor het volledige rapport deze link.
Richtlijn sepsis bij kinderen
Op 21 januari 2024 werd de Phoenix Richtlijn gelanceerd, voor het vaststellen van sepsis bij kinderen. Zie deze video en kijk vanaf 1 uur 43 min. 26 sec. waarbij uitgebreid wordt stilgestaan bij de aangepaste richtlijn, waarbij als definitie van sepsis wordt gehanteerd:
“Vermoede of bevestigde infectie met een Phoenix score van 2 of meer”. Het ‘score-resultaat’ bestaat uit de optelling van de respiratoire (ademhalings), de cardiovasculaire, de stollings- en de neurologische score. Zie de Phoenix ‘score-tool voor artsen.
In 2021 is de Nederlandse Richtlijn ‘Sepsis bij kinderen’ gereed gekomen. Daarin wordt niet alleen aandacht besteed aan de vroege herkenning en behandeling van sepsis bij kinderen maar ook aan de communicatie over (het woord) sepsis, eventuele restklachten en het belang van goede informatie én nacontrôle/nazorg. Zie deze pagina voor meer informatie.
Ook staat er m.i.v. 2021 informatie op Thuisarts.nl. Zie bij:
Mijn kind heeft (misschien) een sepsis
Mijn kind wordt behandeld voor een sepsis
Mijn kind heeft een sepsis gehad en mag weer naar huis
In 2020 werd ook de eerste Internationale richtlijn voor sepsis bij kinderen gepubliceerd. Er is lang aan gewerkt. Zie deze link. Een belangrijke mijlpaal. Er is ook een poster van gemaakt, zie hier.
